کاربردهای روش گراندد تئوری در پژوهش

روش گراندد تئوری یک روش پژوهش کیفی است که برای ایجاد تئوری از داده‌ها به کار می‌رود. برخلاف سایر روش‌های تحقیق که با یک تئوری از پیش تعیین شده شروع می‌شوند، گرندد تئوری با جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها، به‌تدریج به تئوری می‌رسد. کاربردهای اصلی این روش عبارتند از:

1. توسعه تئوری‌های جدید: زمانی که هیچ تئوری یا چارچوب نظری مشخصی برای پدیده مورد مطالعه وجود ندارد، یا تئوری های موجود ناکافی هستند، گراندد تئوری ابزاری قدرتمند برای تولید تئوری‌های جدید است.

2. درک پدیده‎های پیچیده: گراندد تئوری به محققان کمک می‌کند تا پیچیدگی‌های پدیده‌های اجتماعی، رفتاری و سازمانی را درک کنند. این روش به ویژه برای مطالعه پدیده‌هایی که درک عمیقی از آن‌ها وجود ندارد، مفید است.

3. کشف الگوها و روابط: با تحلیل سیستماتیک داده‌ها، گراندد تئوری به محققان اجازه می‌دهد تا الگوها، مضامین و روابط بین مفاهیم را کشف کنند.

4. مطالعه فرایندها: این روش برای مطالعه فرایندهای اجتماعی و سازمانی، مانند فرایند تصمیم‌گیری، فرایند تغییر و غیره، بسیار مناسب است.

5. ایجاد مفاهیم و طبقه‌بندی‌ها: گراندد تئوری به پژوهشگران کمک می‌کند تا مفاهیم جدید ایجاد کنند و آن‌ها را به شیوه‌ای سازمان‌یافته طبقه‌بندی کنند.

چه موقع از روش گرندد تئوری استفاده می‌شود؟

• هنگامی که یک حوزه تحقیقاتی جدید است و اطلاعات کمی در دسترس است.

• وقتی تئوری‌های موجود برای توضیح پدیده موردنظر کافی نیستند.

• هنگامی که هدف پژوهش کشف دیدگاه‌های جدید در مورد یک پدیده است.

• وقتی هدف پژوهش، ایجاد تئوری است، نه آزمودن آن.

• هنگامی که داده‌های به دست آمده از طریق مصاحبه‌ها، مشاهدات یا اسناد کیفی هستند.

به‌طور خلاصه

روش گراندد تئوری یک روش پژوهش قدرتمند است که به محققان اجازه می‌دهد تا از طریق تحلیل سیستماتیک داده‌ها، تئوری‌ها و درک عمیقی از پدیده‌های اجتماعی و رفتاری ایجاد کنند. این روش به‌ویژه برای مطالعه پدیده‌های پیچیده و جدید که درک عمیقی از آن‌ها وجود ندارد، مفید است.

سؤال‌های مرتبط

حال سؤال این است برای موضوع گردشگری فرهنگی در یک ناحیه روستایی که مطالب و منابع کافی وجود دارد و شاخص‌های آن قبلاً استخراج شده است این روش مناسب نیست؟

بله، درسته. با توجه به اینکه شما در مورد گردشگری فرهنگی در یک ناحیه روستایی مطالعه می‌کنید و منابع کافی و شاخص‌های استخراج شده از قبل هم در دسترس دارید، روش گراندد تئوری احتمالاً بهترین انتخاب برای پژوهش شما نخواهد بود.

چرا گراندد تئوری در این حالت مناسب نیست؟

• تمرکز بر کشف و توسعه تئوری: گراندد تئوری به‌طور خاص برای تولید تئوری از داده‌ها طراحی شده است. هدف اصلی آن کشف الگوها، مفاهیم و روابط جدید است. اما وقتی شما از قبل شاخص‌ها و منابع کافی در اختیار دارید، احتمالاً به دنبال آزمون و ارزیابی شاخص‌ها هستید، نه کشف آن‌ها.

• تکیه بر داده‌های بدون پیش‌فرض: گراندد تئوری مبتنی بر این ایده است که محقق با ذهنی باز و بدون پیش‌فرض به سراغ جمع‌آوری داده‌ها می‌رود. اما وقتی شما از قبل شاخص‌ها را استخراج کرده‌اید، به‌نوعی دارای یک چارچوب اولیه هستید و این ممکن است در روند تحلیل داده‌های شما تأثیر بگذارد.

• نیاز به انعطاف‌پذیری بالا: گراندد تئوری معمولاً به یک فرایند انعطاف‌پذیر و باز نیاز دارد که در آن محقق با تحلیل مداوم داده‌ها، مسیر پژوهش را تغییر می‌دهد. اما وقتی شما شاخص‌های مشخصی دارید، احتمالاً این انعطاف‌پذیری کمتری نیاز خواهید داشت.

روش گراندد تئوری براساس عنوان یا متغیر است نه مکان خاصی درسته؟ یعنی اینکه یک موضوع در چند مکان کار شده باشند لزوماً نباید از گرندد استفاده کرد چون این روش روی عوامل مختلف موضوع تمرکز دارد درسته؟

بله، دقیقاً! نکته‌ای که شما به آن اشاره کردید بسیار مهم است و یکی از جنبه‌های کلیدی این روش را به‌خوبی نشان می‌دهد.

روش گراندد تئوری براساس موضوع و متغیر است، نه مکان خاص:

• تمرکز بر مفهوم‌سازی: گراندد تئوری بیشتر بر روی درک و مفهوم‌سازی یک پدیده یا موضوع متمرکز است، نه بر روی بررسی یک مکان یا جمعیت خاص. هدف اصلی در این روش، تولید تئوری است، نه توصیف یک موقعیت مکانی خاص.

• اهمیت متغیرها و روابط بین آن‌ها: در گراندد تئوری، محقق به دنبال شناسایی متغیرهای کلیدی و روابط بین آن‌ها است. این متغیرها و روابط ممکن است در مکان‌های مختلفی مشاهده شوند، اما تمرکز اصلی بر روی خود مفهوم و روابط بین متغیرها است.

• مکان به‌عنوان یک زمینه: در گراندد تئوری، مکان یا زمینه پژوهش ممکن است تأثیرگذار باشد، اما به‌عنوان یک عامل کمکی برای فهم بهتر موضوع در نظر گرفته می‌شود. یعنی محقق در پی این نیست که بگوید این پدیده در یک مکان خاص چگونه است، بلکه می‌خواهد پدیده را به‌طور کلی و در شرایط مختلف درک کند.

چرا وجود مطالعات متعدد در مکان‌های مختلف لزوماً دلیلی بر استفاده از گراندد تئوری نیست؟

• وجود مطالعات پیشین به معنای وجود تئوری است: وقتی مطالعات متعددی در مکان‌های مختلف روی یک موضوع انجام شده باشد، احتمالاً چارچوب‌های نظری و مفاهیم اولیه‌ای در دسترس است. این موضوع نشان می‌دهد که ممکن است نیاز به خلق یک تئوری کاملاً جدید نباشد و محقق می‌تواند براساس تئوری‌های موجود به پژوهش بپردازد.

• گراندد تئوری برای موضوعات نوظهور یا کم‌مطالعه: روش گراندد تئوری زمانی مناسب است که محقق با یک موضوع نوظهور یا کم‌مطالعه روبرو است و تئوری‌های موجود قادر به تبیین دقیق آن نیستند. اگر موضوع موردنظر شما در مکان‌های مختلف مطالعه شده باشد، احتمالاً به تئوری‌های مرتبط دسترسی دارید.

• تکرار نتایج در گراندد تئوری: یکی از ویژگی‌های روش گراندد تئوری رسیدن به اشباع نظری است. یعنی محقق به مرحله‌ای می‌رسد که دیگر از بررسی داده‌های جدید، مفاهیم تازه‌ای به دست نمی‌آورد. وقتی شما داده‌های تکراری از مطالعات مختلف دارید، این یعنی به اشباع نظری نزدیک شده‌اید و گراندد تئوری برای این مرحله مناسب نیست.

تمرکز بر عوامل مختلف موضوع

• درک عمیق ابعاد یک موضوع:  گراندد تئوری روی عوامل مختلف یک موضوع تمرکز دارد. هدف این روش، فهم عمیق ابعاد مختلف یک موضوع و شناسایی الگوها و روابط پنهان است.

• در نظر گرفتن عوامل زمینه‌ای: اگرچه مکان، تمرکز اصلی گراندد تئوری نیست، اما عوامل زمینه‌ای (مانند فرهنگ، شرایط اجتماعی-اقتصادی و غیره) که ممکن است در مکان‌های مختلف متفاوت باشند، در نظر گرفته می‌شوند و بر درک پدیده تأثیر می‌گذارند.

به‌طور کلی: اگرچه وجود مطالعات متعدد در مکان‌های مختلف روی یک موضوع خاص می‌تواند اطلاعات مفیدی در اختیار شما قرار دهد، اما این لزوماً دلیلی بر استفاده از گرندد تئوری نیست. گراندد تئوری بیشتر برای موضوعاتی مناسب است که هنوز به درستی تبیین نشده‌اند و محقق به دنبال خلق یک تئوری جدید است. در چنین شرایطی، تمرکز اصلی بر روی درک پدیده، عوامل مختلف آن و روابط بین متغیرها است، نه مکان خاصی که پژوهش در آن انجام می‌شود. بنابراین، اگر شما در پژوهش خود به دنبال آزمون یا تعمیم یک تئوری موجود هستید یا می‎خواهید تأثیر عوامل مختلف را در یک مکان خاص بررسی کنید، بهتر است از روش‌های دیگری استفاده کنید.